Żagle działają na zasadzie aerodynamiki, podobnie jak skrzydła samolotu. Gdy wiatr dmucha na żagiel, powietrze przepływa po obu jego stronach.

Żagiel ma specjalnie zaprojektowany kształt, który powoduje różnice w ciśnieniu powietrza. Po stronie nawietrznej (czyli tej, na którą wieje wiatr) powietrze zwalnia, tworząc wyższe ciśnienie. Po stronie zawietrznej (odwrotnej) powietrze przyspiesza, tworząc niższe ciśnienie. Ta różnica w ciśnieniu generuje siłę aerodynamiczną skierowaną w stronę zawietrzną żagla.

Siła ta składa się z dwóch komponentów: siły ciągu, która popycha łódkę do przodu, oraz siły bocznej, która powoduje dryf łódki. Sternik i załoga kontrolują kurs i szybkość, dostosowując kąt ustawienia żagli do kierunku wiatru oraz wykorzystując ster i miecz (pionową płetwę pod kadłubem) do minimalizacji dryfu bocznego.

Płynięcie pod wiatr, znane jako żeglowanie na wiatr, jest możliwe dzięki wykorzystaniu zasady żeglugi na wznoszących się kursach zwanych halsami. Łódka płynie pod kątem około 45 stopni do kierunku wiatru, zygzakiem przemieszcza się w górę wiatru. Na każdym halsie żagle są ustawione tak, aby maksymalnie wykorzystać siłę aerodynamiczną. Ważnym elementem jest odpowiednie trymowanie żagli, czyli ich ustawienie w taki sposób, aby zapewnić optymalne działanie przy danym kursie i sile wiatru.

Warto podkreślić, że umiejętność efektywnego żeglowania na wiatr wymaga doświadczenia i precyzyjnej koordynacji pracy załogi. Współpraca, zrozumienie zasad działania żagli oraz odpowiednie reagowanie na zmienne warunki wiatrowe są kluczowe dla osiągnięcia sukcesu w żegludze. Dzięki temu żeglarstwo staje się nie tylko technicznym wyzwaniem, ale również pasjonującą przygodą.